گروه نرم افزاری آسمان

. آیه (تداوم روابط سالم خانوادگی در بهشت موعود)
اشاره



وَالَّذینَ امَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّیَّتُهُمْ بِایمانٍ اَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ ما اَلَتْناهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَیْءٍ کُلُّ امْرِءٍ بِما کَسَبَ رَهینٌ و آنها که ایمان
آوردند و فرزندانشان به پیروي از آنان ایمان اختیار کردند، فرزندانشان را (در بهشت) به آنها ملحق میکنیم و از عمل آنها چیزي
نمیکاهیم و هر کس در گرو اعمال خویش است. ( 21 / طور)
شرح آیه از تفسیر نمونه
به معنی کم کردن است. این نیز خود یک نعمت بزرگ است که انسان، فرزندان باایمان و مورد علاقهاش را « اَلْت » از ماده « اَلَتْناهُم »
در بهشت در کنار خود ببیند و از انس با آنها لذت برد، بی آن که از اعمال او چیزي کاسته شود. از تعبیرات آیه بر میآید که
منظور، فرزندان بالغی است که در مسیر پدران گام برمیدارند، در ایمان از آنها پیروي میکنند و از نظر مکتبی به آنها ملحق
میشوند. این گونه افراد اگر از نظر عمل کوتاهی و تقصیراتی داشته باشند، خداوند به احترام پدران صالح، آنها را میبخشد و ترفیع
مقام میدهد و به درجه آنان میرساند و این موهبتی است بزرگ براي پدران و فرزندان. به هر حال، از آنجا که ارتقاء این فرزندان
به درجه پدران ممکن است این توهم را به وجود آورد که از اعمال پدران برمیدارند و به فرزندان میدهند، به دنبال آن آمده
هر کس در گرو و همراه اعمال » : در پایان آیه میافزاید .« وَ ما اَلَتْناهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَیْءٍ: ما چیزي از اعمال آنها نمیکاهیم » : است
در لغت ملازمت و همراه بودن چیزي است، هر چند معنی معروف « رهن » کُلُّ امْرِءٍ بِما کَسَبَ رَهینٌ). یکی از معانی ) « خویش است
در مقابل وام است، ولی از کلمات اهل لغت چنین استفاده میشود که یکی از معانی آن نیز دوام و ملازمت « وثیقه » همان « رهن »
مفهومش این است که اعمال هر کسی ملازم و همراه او است و هرگز از او « کُلُّ امْرِءٍ بِما کَسَبَ رَهینٌ » است. به این ترتیب جمله
در بهشت با اعمال خویشند و اگر فرزندانشان در کنار آن ها « متقین » جدا نمیشود، خواه عمل نیک باشد یا بد؟ و به همین دلیل
(صفحه 444 ) قرار میگیرند به این معنی نیست که از اعمال آنها کاسته شود. به هرحال این جمله تأکیدي بر این واقعیت است که
اعمال انسان هرگز از او جدا نشده و پیوسته در تمام مراحل و مواقف همراه او است.
شرح آیه از تفسیر مجمعالبیان
صفحه 256 از 369
این بیان و این نوید بدان جهت است که فرزندان آنان در صورتی که بزرگ شدهاند و ایمان آوردهاند، به پاداش کار خودشان و نیز
به احترام پدران و مادرانشان در بهشت به آنان ملحق میشوند و اگر کوچک باشند به اسلام و ایمان آنان حکم میشود. به باور
منظور آیه شریفه این است که: ما فرزندان بهشتیان را در بهشت و درجه بهشتی به « ابن عباس » گروهی از مفسران پیشین از جمله
منزلت پدرانشان اوج میبخشیم و این کار به خاطر ایمان و عمل شایسته پدران و مادرانشان انجام میشود تا فرزندانشان در کنارشان
ابن » باشند و دیدگانشان به وجود و حضور و تماشاي آنان روشن گردد؛ همان گونه که در دنیا در کنارشان بودند. در بیان دیگر از
آوردهاند که: فرزندان عاقل و بالغ آنان را گر چه عملکردشان ناقص باشد، به خاطر گرامیداشت پدر و مادرشان به مقام و « عباس
مرتبه آنان اوج میبخشیم. ممکن است براي برخی این پرسش پیش آید که: چگونه ممکن است فرزندان، در ثواب و پاداش به
آنان ملحق شوند؟ که در پاسخ باید گفت: آنان در باغها و بوستانهاي بهشت و قرارگاه زندگی به پدران و مادرانشان ملحق
میشوند نه در پاداش و موقعیت معنوي. امیرمؤمنان از پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله آورده است که: اِنَّ الْمُؤْمِنینَ وَ اَوْلادَهُمْ فِی
الْجَنَّۀِ ثُمَّ قَرَأَ هذِهِ الاْیَۀَ (… 1) مردم باایمان به همراه فرزندانشان در بهشت خواهند بود و آن گاه به تلاوت آیه مورد بحث پرداخت.
66 ، چند روایت در این مورد. (صفحه 445 ) و از حضرت صادق 1 نور الثقلین، ج 5، ص 135 ؛ تفسیر قرطبی، ج 7، ص 67
علیهالسلام آوردهاند که فرمود: اَطْفالُ الْمُؤْمِنینَ یُهْدُونَ اِلی آبائِهِمْ یَوْمَ الْقِیامَۀِ.( 1) در روز رستاخیز فرزندان مردم باایمان و پروا پیشه
به سوي پدرانشان هدایت میگردند. وَ ما أَلَتْناهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَیْءٍ کسانی که ایمان آورده و کارهاي شایسته انجام دادهاند و
فرزندانشان به پیروي از آنان راه ایمان و اخلاق را برگزیدهاند، ما فرزندانشان را در بوستانهاي پر نعمت و زیباي بهشت به آنان
منظور این است که: هنگامی « مجاهد » و « ابن عباس » ملحق میسازیم، آن هم بدون این که چیزي از پاداش کار آنان بکاهیم. به باور
که فرزندان را به پدران و مادران بهشتی خویش ملحق میسازیم، چیزي از پاداش آنان نمیکاهیم. کُلُّ امْرِئٍ بِما کَسَبَ رَهِینٌ هر
کس در گرو عملکرد و دستاورد خویش است. بنابراین هر انسان شركگرا و بیداد پیشهاي که در آتش دوزخ گرفتار است، در
حقیقت در گرو عملکرد زشت و شركآلودي است که به آنها دست یازیده است؛ امّا انسان توحیدگرا و باایمان در گرو کارهاي
خویش نخواهد بود، چرا که قرآن میفرماید: کُلُّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ رَهِینَۀٌ إِلاّ أَصْحابَ الْیَمِینِ ( 2). هر انسانی در گرو عملکرد خویش
است، به جز یاران دست راست. و بدین سان مردم باایمان را استثنا کرده است، چرا که آنان دست به ظلم و جنایت نمیزنند. به بیان
برخی، منظور این است که: با هر انسانی آن گونه رفتار خواهد شد که در خور آن است. بنابراین اگر کارهاي شایستهاي انجام داده
است و خداي خود را بندگی نموده، به او پاداش ارزانی میگردد، امّا اگر گناه و ستم مرتکب شده است، کیفر میگردد و هرگز
2 سوره مدثر، . کسی را به خاطر گناه و بیداد دیگري کیفر نخواهند کرد. 1 نور الثقلین، ج 5، ص 135 ؛ تفسیر مراغی، ج 27 ، ص 26
( 38 . (صفحه 446 آیههاي 39
322 . آیه
اشاره
وَ اَمْدَدْناهُمْ بِفاکِهَۀٍ وَ لَحْمٍ مِمّا یَشْتَهُونَ همواره از انواع میوهها و گوشتها از هر نوع تمایل داشته باشند در اختیار آنها میگذاریم.
22 / طور) )
شرح آیه از تفسیر نمونه
به معنی ادامه و افزایش و اعطاء است، یعنی میوهها و غذاهاي بهشتی آن چنان نیست که با تناول کردن « اِمْداد » از ماده « اَمْدَدْناهُم »
صفحه 257 از 369
کمبودي پیدا کند و یا مثل میوههاي دنیا که در فصول سال نوسان زیادي دارد، تغییري در آن حاصل شود، بلکه همیشگی و
از آن چه بخواهند) نشان میدهد که بهشتیان در انتخاب نوع و کمیت و کیفیت این ) « مِمّا یَشْتَهُون » جاودانی و مستمر است تعبیر
میوهها و غذاها، کاملًا آزادند، هر آن چه بخواهند در اختیار دارند. البته غذاهاي بهشتی منحصر به این دو نیست، ولی اینها دو
.« گوشتها » بر « میوهها » اشارهاي است به برتري « لَحْم » بر « فاکِهَۀ » غذاي مهماند. مقدم داشتن
شرح آیه از تفسیر مجمعالبیان
به مفهوم ادامه نعمت و یاري و افزایش هماره آن است که از آن به نعمتبخشی هماره یا پیاپی و پشت سر هم تعبیر « اِمْداد » واژه
عبارت است از انواع و اقسام میوهها. با این بیان منظور این است که: و از هر نوع میوه و گوشتی که دلشان « فاکِهَۀ » میگردد؛ و واژه
( بخواهد، هماره به آنان ارزانی میداریم. (صفحه 447
323 . آیه
اشاره
یَتَنازَعُونَ فیها کَأْسا لا لَغْوٌ فیها وَ لا تَأْثیمٌ آنها در بهشت جامهاي پر از شراب طهور را که نه بیهودهگویی در آن است و نه گناه از
یکدیگر میگیرند. ( 23 / طور)
شرح آیه از تفسیر نمونه
جامی است که پر از شراب باشد و به ظرف خالی قَدَح « کَأْس » . به معنی گرفتن از یکدیگر است « تنازع » از ماده « یَتَنازَعُون »
شرابهاي تخدیر کننده دنیا را احیانا تداعی میکند، میافزاید: در آن شراب نه « کَأْس » میگویند. به هر حال از آن جا که تعبیر به
لغو و بیهودهگویی است و نه گناه، زیرا هرگز عقل و هوش انسان را نمیگیرد، بنابراین سخنان ناموزون و اعمال زشتی که از
مستها سر میزند، هرگز از آنان سر نخواهد زد بلکه به حکم آن که شراب طهور است آنها را پاكتر و خالصتر و هوشیارتر
میکند.
شرح آیه از تفسیر مجمعالبیان
با این بیان شراب پاك و نوشیدنیهاي گوارا و لذتبخش بهشت، آفت نوشیدنیها و شراب و مِی این جهان را ندارد تا خورنده آن
به بیهودهگویی و یا گناه و زشتی آلوده گردد و خفت به بار آورد. به باور پارهاي منظور این است که: آنان با نوشیدن شراب
( بهشت، نه به یکدیگر ناسزا نثار میکنند و نه به گناه و زشتی وسوسه مینمایند و مجبور میسازند. (صفحه 448
324 . آیه
اشاره
وَ یَطُوفُ عَلَیْهِمْ غِلْمانٌ لَهُمْ کَ اَنَّهُمْ لُؤْلُؤٌ مَکْنُونٌ و پیوسته در گرد آنها نوجوانانی براي خدمت آنان گردش میکنند که همچون
مرواریدهاي در صدفند. ( 24 / طور)
صفحه 258 از 369
شرح آیه از تفسیر نمونه
به قدري تازه و شفاف و زیبا است که حد ندارد، هر چند در بیرون صدف نیز قسمت زیادي از زیبایی خود « مروارید درون صدف »
را حفظ میکند، ولی گرد و غبار هوا و آلودگی دستها هر چه باشد از صفاي آن میکاهد، خدمتگزاران بهشتی آن قدر زیبا و
بر آنها طواف میکنند) اشاره به آمادگی ) « یَطُوفُ عَلَیْهِم » سفید چهره و با صفا هستند که گویی مرواریدهایی در صدفند. تعبیر به
دائمی آنها براي خدمت است. گرچه در بهشت نیازي به خدمتکار نیست و هر چه بخواهند در اختیار آنها قرار میگیرد، ولی این
اگر » : خود احترام و اکرام بیشتري براي بهشتیان است. در حدیثی آمده است که از رسول اکرم صلی الله علیه و آله سؤال کردند
برتري مخدوم بر خدمتگزار در آنجا » : خدمتگزار همچون مروارید در صدف باشد، مخدوم، یعنی مؤمنان بهشتی چگونهاند؟ فرمود
نشان میدهد که هر یک از مؤمنان خدمتگزار « لَهُم » 1) تعبیر به ).« همچون برتري ماه در شب چهارده بر سایر کواکب است
مخصوص به خود دارند. و از آنجا که بهشت جاي غم و اندوه نیست، آن خدمتگزاران نیز از خدمت مؤمنان نهایت لذت را میبرند.
( صفحه 449 ) .« قرطبی » و « کشاف » ،« مجمعالبیان » -1 *****
شرح آیه از تفسیر مجمعالبیان
پارهاي آوردهاند که: این نوجوانان زیبا چهره و پر معنویت در پذیرایی و خدمت به بهشتیان نه تنها احساس خستگی و رنجی
نمیکنند، که احساس لذت و شادمانی نیز مینمایند؛ چرا که آنجا جاي رنج و درد نیست. از پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله
پرسیدند: هنگامی که در بهشت پرطراوت و زیبا خدمتگزاران مردم باایمان و عدالتپیشه در اوج جمال و کمال هستند و در سپیدي
و زیبایی و درخشنگی به سان مرواریدهایی نهفته در صدف میباشند، در آن صورت خود بهشتیان چگونه خواهند بود؟ قیلَ یا
رَسُولَ اللّهِ! اَلْخادِمُ کَاللُّؤْلُؤِ فَکَیْفَ الْمَخْ دُومُ؟ آن حضرت در پاسخ فرمود: وَ الَّذي نَفْسی بِیَدِه فَضْلُ الْمَخْ دُومِ عَلَی الْخادِمِ کَفَضْ لِ
الْقَمَرِ لَیْلَۀَ الْبَدْرِ عَلی سائِرِ الْکَواکِبِ.( 1) به خدایی که جان من در کف قدرت اوست سوگند که برتري بهشتیان بر خدمتگزارانشان
به سان برتري ماه شب چهاردهم بر ستارگان آسمانهاست. 1 تفسیر قرطبی، ج 7، ص 69 ؛ تفسیر کشاف، روح البیان، ابوالفتح
( رازي، ذیل آیه مورد بحث. (صفحه 450
325 . آیه (آن روز ترسان بودیم و امروز در نهایت امنیت)
اشاره
وَ اَقْبَلَ بَعْضُ هُمْ عَلی بَعْضٍ یَتَساءَلُونَ دراین هنگام روبه یکدیگر کرده(از گذشته) سؤال مینمایند. ( 25 / طور) قالُوا اِنّا کُنّا قَبْلُ فی
اَهْلِنا مُشْفِقینَ میگویند: ما در میان خانواده خود ترسان بودیم. ( 26 / طور)
شرح آیه از تفسیر نمونه
و آخرین نعمت در این سلسله همان نعمت آرامش کامل و اطمینان خاطر از هر گونه عذاب و کیفر است. با این که در میان خانواده
خود زندگی میکردیم و باید احساس امنیت کنیم، باز ترسان بودیم، از این بیم داشتیم که حوادث ناگوار زندگی و عذاب الهی،
هر لحظه فرا رسد و دامن ما را فرا گیرد. از این بیم داشتیم که فرزندان و خانواده ما راه خطا پیش گیرند و در وادي ضلالت گمراه و
سرگردان شوند. و ازاین بیم داشتیم که دشمنان سنگدل، ما را غافلگیر سازند و عرصه را بر ما تنگ کنند.
صفحه 259 از 369
شرح آیه از تفسیر مجمعالبیان
در همان حال که آنان بر تختهاي بهشتی تکیه زده و پرمهر و با صفا در کنار هم نشسته و از انواع نعمتهاي شکوهبار آن سرا
آوردهاند که: « ابن عباس » بهرهورند، برخی از آنان به برخی دیگر روي میآورند و به گفتوگو و پرسش و پاسخ میپردازند. از
آنان از گرفتاريهاي زندگی دنیا از ترس و ناامنی و درد و رنجهاي بیشماري که گریبانگیرشان بود و زندگی را در کامشان تلخ
میکرد، یاد مینمایند و خداي را سپاس میگویند که از آنها آسودهاند. آنان میگویند: راستی که ما پیش از این زندگی، هنگامی
( که در دنیا و در کنار خانواده خویش بودیم، از سراي آخرت و عذاب و کیفر آن در هراس بودیم. (صفحه 451
326 . آیه
اشاره
فَمَنَّ اللّهُ عَلَیْنا وَ وَقنا عَذابَ السَّمُومِ اما خداوند بر ما منت گذارد و از عذاب کشنده ما را حفظ کرد. ( 27 / طور)
شرح آیه از تفسیر نمونه
بدن (سوراخهاي بسیار ریز که در سطح پوست قرار دارد) داخل میشود و انسان را « مَسامّ » به معنی حرارتی است که در « سَمُوم »
به مواد « سم » نیز چنین عذابی است، اطلاق کلمه « عَذاب سَمُوم » آزار میدهد یا میکشد و باد سموم نیز چنین بادي را گویند و
کشنده نیز به خاطر نفوذشان در تمام بدن است. آري پروردگار مهربان، ما را از زندان دنیا با تمام وحشتهایش نجات بخشید و در
کانون نعمتهایش، یعنی بهشت، جاي داد. آنها هنگامی که گذشته خود را به خاطر میآورند و جزئیات آن را متذکر میشوند و با
وضعی که در آن قرار دارند، مقایسه میکنند، به ارزش نعمتهاي بزرگ الهی و مواهب او بیشتر پی میبرند و طبعا براي آنها
لذتبخشتر و دلچسبتر خواهد بود، چرا که در این مقایسه ارزشها بهتر روشن میشود.
شرح آیه از تفسیر مجمعالبیان
پارهاي آوردهاند که: برخی از بهشتیان از برخی دیگر میپرسند که شما در دنیا چه کارهایی انجام دادید که به برکت آنها در خور
بهشت و این همه نعمت پرشکوه شدید؟ آنان پاسخ میدهند که: ما در زندگی دنیا دلهایی ظریف و رقیق و نازك داشتیم و از خدا
که به مفهوم سختدلی و « غِلْظَت » به مفهوم رِقَّت و ظرافت و نازکی است، درست ضد واژه « شَ فَقَت » و « شَ فَقَ » میترسیدیم. واژه
منظور پیراهنی نازك است. سرخی هنگامه ،« ثَوْبٌ شَ فَقٌ » : سنگدلی آمده است. در فرهنگ و ادبیات عرب هنگامی که گفته میشود
در آیه، نزدیکان و « اَهْل » میگویند که سرخی ظریف و کمرنگی است. منظور از واژه « شَ فَق » غروب خورشید را نیز بدان جهت
به مفهوم حرارتی است که « سَمُوم » بستگان انسان میباشند، چرا که این واژه به مفهوم کسی است که به دیگري پیوند دارد. و واژه
است که به راه بیرون آمدن نفس گفته « سُمّ » از راه سوراخهاي بسیار ریز بدن نفوذ میکند و انسان را آزار میدهد و اصل آن
شعله و حرارت آتش ،« عَذاب سَمُوم » میگوید: منظور از « زجاج » . به مفهوم زهر کشنده گرفته شده است « سُمّش » میشود و یا از
( دوزخ میباشد. (صفحه 452
327 . آیه
اشاره
صفحه 260 از 369
اِنّا کُنّا مِنْ قَبْلُ نَدْعُوهُ اِنَّهُ هُوَ الْبَرُّ الرَّحیمُ ما از قبل خدا را به عنوان نیکوکار و رحیم میخواندیم (و میشناختیم). ( 28 / طور)
شرح آیه از تفسیر نمونه
اشاره
آري صحنه قیامت و نعمتهاي بهشت تجلیگاه اسماء و صفات خدا است و مؤمنان با مشاهده این صحنهها به حقیقت این اسماء و
صفات بیش از هر زمان آشنا میشوند، حتی دوزخ نیز بیانگر صفات او است و حکمت و عدل و قدرتش را نشان میدهد.
( نعمتهاي شانزدهگانه خدا به بهشتیان( 1
در آیات انسانساز و جانبخشی که گذشت، قرآن شریف زنجیرهاي از نعمتهاي خدا به مردم عدالتپیشه و شایستهکردار را که
در زندگی مقررات عادلانه او را رعایت نمایند و حقوق و حرمت بندگانش را پاس دارند به تابلو میبرد که سخت اندیشاننده و
انگیزاننده است و به جاست که سعادت خواهان و کمال جویان براي رسیدن به آنها، خویشتن را بسازند و تربیت کنند و هر آنچه
در توان دارند، در راه ایمان و تقوا و پاکی و صفا و خدمت به انسانها از پیش بفرستند و فروگذار نکنند. این نعمتها عبارتند از: 1
( 3 انواع میوهها، ( 4 ( 2 نعمتهاي گوناگون مادي و معنوي و وصفناپذیر، ( 3 ( باغها و بوستانهاي پرطراوت و پرشکوه بهشت، ( 2
. 3 آیه 18 . 1 مترجم تفسیر مجمعالبیان. 2 آیه 17 ( 5 نجات از عذاب مرگبار دوزخ، ( 6 ( 4 خشنودي و شادمانی و آرامش خاطر، ( 5
8 تختهاي ( 7 نعمتهاي وصفناپذیر نوشیدنی، ( 2 ( 6 نعمتهاي خوردنی، ( 1 ( 6 آیه 18 . (صفحه 453 . 5 آیه 18 . 4 آیه 19
10 نجات و نیکبختی نسل و تبار ( 9 رسیدن به افتخار همسري حوریان بهشتی، ( 4 ( پرشکوه بهشت و صفاي همنشینی با خوبان، ( 3
13 ( 12 پذیرایی با انواع میوهها و گوشتهاي دلخواه، ( 7 ( 11 نعمتبخشی هماره و مهر ماندگار و پایانناپذیر، ( 6 ( آنان، ( 5
16 ( 15 نعمت امنیت و آرامش خاطر، ( 10 ( 14 خدمتگزاران زیبارو و پر صفا و با معنویت، ( 9 ( پذیرایی با شراب پاك بهشتی، ( 8
. 9 آیه 24 . 8 آیه 23 . 7 آیه 22 . 6 آیه 22 . 5 آیه 21 . 4 آیه 20 . 3 آیه 20 . 2 آیه 19 . 1 آیه 19 ( امنیت از عذاب مرگبار دوزخ.( 11
( 11 آیه 27 . (صفحه 454 . 10 آیه 27
328